Sprawność i zdrowie w starszym wieku? Lepiej już teraz zadbaj o mikrobiotę

Według National Council on Aging, około 80% osób starszych cierpi na co najmniej jedną chorobę przewlekłą, a 77% zmaga się nawet z dwiema. Do najczęstszych schorzeń należą choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca, nowotwory, a także demencja i depresja. Czy da się temu zapobiec?

Starzeć się wolniej i zdrowiej? To możliwe!

Coraz bardziej popularna staje się geronauka – interdyscyplinarna dziedzina badająca, jak spowolnić proces starzenia i zapobiegać chorobom wieku podeszłego. Okazuje się, że o zdrowe starzenie warto zadbać wcześniej, niż mogłoby się wydawać – już w wieku 30–40 lat.

Do najważniejszych osiągnięć współczesnej geronauki należy odkrycie roli mikrobioty jelitowej w regulacji procesów starzenia oraz w rozwoju chorób związanych z wiekiem. Wpływ miliardów bakterii zamieszkujących nasze jelita na zdrowie jest większy, niż wcześniej przypuszczano. To od mikrobioty w dużej mierze zależy nasza odporność, metabolizm, nastrój, a nawet procesy mineralizacji kości. W starszym wieku skład mikrobioty ulega zmianom: spada jej bioróżnorodność, a korzystne bakterie ustępują miejsca tym potencjalnie szkodliwym. To tzw. dysbioza wieku podeszłego.

Jelita – centrum naszej długowieczności

Mikrobiota to nie tylko „pasażerowie na gapę”, którzy żyją z nami w symbiozie. To nasz wewnętrzny kucharz (wchłaniamy wiele związków, które produkuje), strażnik (chroni nas przed atakiem patogenów) i trener układu odpornościowego. Jednym z jej kluczowych zadań jest utrzymanie integralności bariery jelitowej. Gdy ta bariera traci szczelność – a dzieje się to często po 65. roku życia – do krwi przedostają się prozapalne substancje, takie jak LPS (lipopolisacharyd), nasilając stan zapalny w całym organizmie. Efektem są zaburzenia metaboliczne, pogorszenie nastroju, stanu i wyglądu skóry, osteoporoza, a nawet rozwój chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera.

Oczywiście takie problemy zdrowotne mają złożoną i wieloczynnikową etiologię. Coraz więcej dowodów wskazuje jednak, że mikrobiota odgrywa w ich rozwoju znacznie większą rolę, niż moglibyśmy przypuszczać.

Świadczą o tym eksperymenty na zwierzętach. W jednym z badań przeszczepiono mikrobiotę jelitową pochodzącą od starych myszy młodym, zdrowym osobnikom. I to wystarczyło, by u młodych zwierząt pojawiły się objawy charakterystyczne dla starzenia: osłabieniu uległa bariera jelitowa i w organizmie rozwinął się stan zapalny. Pogorszyły się funkcje poznawcze, spadła aktywność fizyczna i obniżyła się płodność.

Akkermansia muciniphila Muc^T – bakteryjny eliksir młodości?

Wśród bakterii, które szczególnie przykuły uwagę naukowców zajmujących się długowiecznością, prym wiedzie Akkermansia muciniphila. Stulatkowie mają jej w swoich jelitach aż 2,5 razy więcej niż przeciętna populacja dorosłych. Akkermansia to ważna bakteria wspierająca barierę jelitową – stymuluje produkcję ochronnego śluzu pokrywającego nabłonek oraz „uszczelnia” połączenia między jego komórkami. A warto wiedzieć, że warstwa śluzu w starzejącym się jelicie staje się ponad 3 razy cieńsza.

U osób starzejących się zdrowo, obserwuje się wyższy poziom Akkermansii oraz niższy poziom markerów stanu zapalnego. Badania na myszach pokazały, że suplementacja tej bakterii może wydłużyć życie zwierząt aż o 20%. Trzykrotnie zwiększa się grubość warstwy śluzowej chroniącej barierę jelitową i obniża się stan zapalny. Dzięki temu układ odpornościowy zostaje „odciążony” i może skupić się na procesach naprawczych w organizmie (np. usuwanie wolnych rodników, które przyspieszają starzenie i sprzyjają rozwojowi nowotworów).

Pasteryzowana Akkermansia muciniphila Muc^T – nowa generacja probiotykoterapii

W warunkach naturalnych Akkermansia jest bardzo wrażliwa na tlen, co utrudnia jej stosowanie jako klasycznego probiotyku. Rozwiązaniem okazała się forma pasteryzowana, czyli postbiotyk. Okazało się, że pasteryzacja nie tylko nie niszczy właściwości tej bakterii, ale wręcz je potęguje.

Dlaczego? Klucz leży w białku błonowym bakterii – Amuc_1100 – które nawet po pasteryzacji pozostaje aktywne. Amuc_1100 poprawia szczelność bariery jelitowej i zwiększa liczbę komórek kubkowych produkujących śluz. Co ciekawe, wspiera też lipolizę (rozpad tkanki tłuszczowej) i ogranicza lipogenezę (jej powstawanie). Potencjalnie może więc sprzyjać szczupłej sylwetce, co – jak wiadomo – zmniejsza ryzyko chorób metabolicznych (nadwagi, cukrzycy i nadciśnienia), związanych z wiekiem.

Dodatkowo pasteryzacja poprawia biodostępność tego białka, co przekłada się na silniejsze działanie przeciwzapalne i lepsze efekty kliniczne.

Wykazało to badanie zespołu Depommier, opublikowane na łamach Nature Medicine. Porównano w nim żywą i pasteryzowaną Akkermansię muciniphila u osób z nadwagą i zespołem metabolicznym. Pasteryzowana forma znacznie silniej niż żywa obniżała poziom prozapalnego lipopolisacharydu (LPS) we krwi. Trzymiesięczna suplementacja przyniosła dodatkowo istotną poprawę kliniczną – obniżenie insulinooporności, poziomu cholesterolu całkowitego oraz masy ciała badanych – mimo braku zmian w stylu życia.

Jak zadbać o swoją mikrobiotę?

Barierę jelitową i mikrobiotę można wspierać na wiele sposobów. Kluczowe są:

• Dieta – szczególnie śródziemnomorska, bogata w oliwę z oliwek (zwłaszcza wysokopolifenolową), błonnik, warzywa i owoce. Korzystne są też restrykcje kaloryczne i post przerywany (intermittent fasting).
• Suplementacja – m.in. kwasy omega-3, resweratrol i kurkumina – wszystkie wpływają na wzrost liczby bakterii korzystnych dla zdrowia jelit. Bardzo korzystne dla mikrobioty i bariery jelitowej jest też stosowanie liofilizowanego colostrum (pod warunkiem, że jest dobrej jakości). Stanowi ono świetną pożywkę dla bakterii wspierających barierę jelitową.
• Probiotyki i postbiotyki – w tym Akkermansia muciniphila Muc^T w formie pasteryzowanej, a także probiotyki o potwierdzonym działaniu metabolicznym i psychobiotycznym (np. zestaw probiotyczny zawierający szczepy wspierające barierę jelitową: Bifidobacterium lactis W23, W51, W52; Lactobacillus acidophilus W37; Levilactobacillus brevis W63; Lacticaseibacillus casei W56; Ligilactobacillus salivarius W24; Lactococcus lactis W19 i W58).
• Aktywność fizyczna – umiarkowany wysiłek wpływa korzystnie nie tylko na ciało, lecz także na skład i funkcjonowanie mikrobioty.

Zadbaj o siebie już dziś

Z wiekiem nasze zdrowie nie musi się pogarszać. Możemy żyć długo i zdrowo – pod warunkiem, że zaczniemy działać świadomie już teraz. A pierwszym krokiem może być troska o barierę jelitową i niewidzialnych, ale niezwykle ważnych mieszkańców naszych jelit.

Dr n. farm. Natasza Piaseczna

Ekspert probiotykoterapii, neuropsychofarmakolog, i wykładowca. Jej zainteresowania naukowe oscylują wokół tematyki mikrobioty i zdrowia mózgu. Zajmuje się popularyzowaniem wiedzy z tych dziedzin na blogu www.nastaya.pl oraz kanale YouTube Zapytaj Farmaceutę. Autorka licznych artykułów popularyzujących wiedzę o mikrobiocie jelitowej i probiotykoterapii. W jej wykładach skierowanych do farmaceutów, lekarzy i dietetyków wzięło udział kilka tysięcy osób.